Một cây thông non xinh tươi mọc trong rừng. Thông mọc chỗ
có nắng và quang đãng. Khắp chung quanh có nhiều cây
thông khác lớn hơn. Thông non ta cũng muốn lớn bằng những
cây ấy.
Thông non rất ghét các trẻ con trong làng vừa bi ba bi bô vừa
đi qua đi lại để hái quả dâu, rồi lúc trở về, tay xách giỏ dâu,
ngồi gần gốc thông mà khen : “Ồ ! Cây thông non xinh quá”.
Nó không thích người ta gọi nó là “thông non”. Năm sau nó lớn
thêm một đốt, mọc thêm được một cành, năm sau lại thêm một
lớp cành nữa; các bạn hẳn cũng đã biết là như thế chỉ cần
đếm các lớp cành là cũng đủ nhận ra tuổi một cây thông.
Cây thông non thở dài:
- Ôi ! Giá ta cũng to lớn bằng những cây khác nhỉ ! Lúc ấy ta
sẽ vươn nổi các nhánh rất xa ra xung quanh và từ trên ngọn ta
có thể ngắm nhìn khắp đồng quê. Chim chóc sẽ đến làm tổ
trên các cành của ta và khi gió thổi ta cũng sẽ nghiêng mình
một cách đường bệ như các cây khác.
Bởi vậy thông non của chúng ta không thích bất cứ một thứ gì,
từ nắng ấm cho đến chim chóc, thậm chí cái đám mây hồng
sáng chiều bay qua trên ngọn thông.
Đông đến, bốn bề toàn là tuyết trắng phau lấp lánh. Một con
thỏ rừng chạy ngang qua, nhảy vọt qua ngọn thông non: thông
ta lấy làm nhục lắm.
Nhưng qua hai mùa đông nữa thông non của chúng ta lớn đến
mức lũ thỏ đành phải chạy vòng quanh.
Nó lớn lên, lớn mãi, trở nên cao và già. Trên đời này, còn gì
đẹp cho bằng, thông non vẫn đinh ninh như thế.
Hàng năm cứ đến mùa thu các bác tiều phu lại vào đốn ít cây
to nhất.
Cây thông non bây giờ đã khá to; nó suy nghĩ về số phận
những cây to và đẹp đang đổ xuống đất rầm rầm. Người ta
chặt cành và bóc vỏ đi, cây thành ra dài và thon, không nhận
ra được nữa. Sau đó, người ta đặt cây lên xe ngựa, chở ra
khỏi rừng.
Cây đi đâu thế nhỉ ? Số phận cây rồi sẽ ra sao đây? Đến mùa
xuân, khi cò và chim nhạn bay trở về, thông non trước kia của
ta hỏi :
- Các bạn có biết người ta mang những cây to đi đâu không?
Các bạn có gặp các cậu ấy không ?
Chim nhạn chẳng hề biết, nhưng một con cò có vẻ đứng đắn,
gật gù đáp:
- Có lẽ tôi biết đấy! Tôi đã gặp rất nhiều tàu bè mới tinh từ Ai
Cập về. Cột buồm những tàu ấy rất lộng lẫy, và tôi ngửi thấy
thơm thơm, hình như gỗ thông thì phải.
- Chao ôi! Ước gì tôi đủ sức lớn để cũng được bồng bềnh trên
mặt biển. Biển ấy như thế nào nhỉ?
- Nói ra thì dài dòng lắm. Cò đáp rồi bay đi.
Những tia mặt trời bảo thông :
- Cậu hãy vui sướng với cái tuổi trẻ của cậu. Hãy tận hưởng
chất nhựa tươi tắn và tuổi thanh xuân của cậu!
Gió hôn thông và sương trang điểm cho thông những hạt lóng
lánh như ngọc, nhưng thông chẳng xúc động mảy may trước
sự chăm sóc ấy.
Gần đến lễ Noel, người ta đến chặt nhiều cây con, bé và non
hơn cây thông của chúng ta, lúc này chỉ muốn rời bỏ cánh
rừng. Các cây non ấy cành lá lưa thưa nên người ta để
nguyên lên xe ngựa chở ra khỏi rừng.
Thông ta tự hỏi:
- Chúng đi đâu thế nhỉ ? Chúng chẳng lớn gì hơn ta, có một
cây còn bé hơn ta nữa kia. Sao người ta lại giữ cả cành và
đem chúng đi đâu thế ?
Đàn chim sẻ chiêm chiếp:
- Chúng tớ biết ! Chúng tớ biết ! Chúng tớ đã nhìn qua cửa
kính các nhà trong thành phố. Chúng tớ biết người ta đem cây
non đi đâu. Người ta mang chúng đến những nơi hội hè, tưng
bừng không thể tưởng tượng được. Nhìn qua cửa kính, chúng
tớ thấy người ta trồng chúng vào giữa một gian phòng ấm áp,
trang điểm cho chúng bằng những vật đẹp nhất, nào táo, nào
bánh ngọt, các thứ đồ chơi và hàng mấy trăm ngọn nến.
- Sao nữa ? – Thông vừa hỏi vừa rung lên, rung cả cành lẫn
lá. Sao nữa? Sau rồi thế nào?
- À, chúng tớ chỉ biết có đến thế thôi! Thật là huy hoàng!
Thông lẩm bẩm:
- Số mình không được hưởng cái tương lai sáng lạn ấy hay
sao? Còn thích hơn là đi biển nhiều. Ôi ! Giá bây giờ lại là lễ
Noel nhỉ? Nay mình đã lớn chẳng kém gì những cây được
người ta đem đi năm ngoái. Ôi! Giá mình được lên xe, được
trồng trong căn phòng ấm áp, giữa những vật huy hoàng ấy!
Nhưng sau đó sẽ ra sao? Hẳn là sẽ có gì nữa, nếu không thì
người ta trang điểm cho cây như thế để làm gì? Phải, nhất
định sẽ có cái gì tuyệt hơn. Không gì khổ bằng chờ với đợi!
Nóng ruột quá đi mất.
Gió hiu hiu và ánh nắng bảo thông: “Hãy vui thú với chúng ta.
Hãy bằng lòng với tuổi thanh xuân mơn mởn, với bầu trời
khoáng đãng!”
Thông chẳng vui lòng chút nào. Nó lớn lên, lớn lên mãi, mùa
hè cho chí mùa đông, cành lá lúc nào cũng đẹp một màu xanh
thẫm, ai trông cũng khen: “Cây thông đẹp quá!” và trước lễ
Noel mấy ngày người ta chặt nó trước tiên. Lưỡi rìu chặt đứt
cây đến tận lõi, cây thốt ra một tiếng thở dài rồi đổ xuống. Nó
đau đớn đến nỗi không còn mơ tưởng đến một chút hạnh phúc
nào nữa. Nó nhớ tiếc chỗ nó mọc, nơi nó đã lớn lên. Nó biết
rằng từ nay trở đi chẳng bao giờ nó còn được gặp lại các bạn
cũ thân mến của nó, các bụi cây, bụi hoa mọc xung quanh nó,
và biết đâu đấy? Có thể là ngay đến một con chím nó cũng
không được gặp lại. Đúng, nó ra đi mà lòng không vui.
Cây thông của chúng ta bừng tỉnh trong sân nhà, nơi nguời ta,
lôi nó ra khỏi xe cùng với các bạn khác của nó.
Nó nghe thấy một người lên tiếng: “Cây này đẹp đấy! Tớ đang
cần một cây như thế này!”
Rồi có hai người hầu mặc đồng phục đến khiêng nó vào một
gian phòng rộng rãi đẹp đẽ. Khắp xung quanh có những bức
chân dung trên tường và trên chiếc lò sưởi lớn bằng sứ có hai
lọ độc bình Trung Quốc chạm trổ đầy những rồng và hoa thếp
vàng.
Lại còn có những cái ghế bành tuyệt đẹp, những ghế trường
kỷ bọc lụa, những chiếc bàn lớn chứa đầy sách và đồ chơi quý
giá, đáng hàng mấy trăm mấy nghìn đồng tiền vàng.
Cấy thông được đặt vào một cái thùng đầy cát, nhưng người
ta không thể nào biết rằng đấy là một cái thùng gỗ vì xung
quanh có rèm xanh phủ kín. Thông ta không nén nổi cảm
động. Rồi sao nữa đây? Các cô gái và bạn đầy tớ bắt tay vào
trang điểm cho thông. Họ treo những cái bao dài nhỏ bằng
giấy màu xanh đựng đầy kẹo lên cành thông.
Những quả hạt dẻ và táo vàng trĩu xuống như mọc từ cành
thông ra. Rồi sau họ cắm những cây nến trắng xanh đỏ, đặt
những con búp bê nom như người thật lên các cành; tất cả
những thứ đó thông ta chưa được nhìn thấy bao giờ. Chót vót
trên ngọn thông họ cắm một ngôi sao lớn bằng giấy tráng kim
tuyệt đẹp. Xung quanh thông mọi người đều reo lên:
- Đến tối tất cả sẽ sáng rực lên phải biết!
Thông ta tự nhủ:
- Ồ! Sao cho chóng đến tối nhỉ? Đèn nến thắp lên thì phải biết!
Rồi còn gì nữa nhỉ? Giá các cây trong rừng đến được đây mà
ngắm ta! Có lẽ lũ chim cũng sẽ đến ngắm ta qua cửa kính đấy.
Liệu đông qua, hạ tới, ta có được trồng ở đây mãi với tất cả
trang sức này không?
Thế là nó đã đoán ra được việc sẽ xảy ra sau này, nhưng vì
quá sốt ruột, nó cảm thấy các lá đều nhức nhối, đối với một
cây thông nhức lá cũng khó chịu như chúng ta nhức đầu.
Sau cùng, người ta thắp nến lên. Sáng quá, huy hoàng quá!
Sung sướng, thông ta rùng mình đến tận các cành nhỏ, đến
nỗi một ngọn nến bắt lửa vào một cành cháy khét lèn lẹt.
- Trời ! – các cô gái kêu lên và lao vào dập lửa.
Thông ta không dám rùng mình nữa, chỉ sợ hỏng mất đồ trang
sức. Nó long lanh sáng rực lên.
Cửa ra vào bỗng mở toang ra và một lũ trẻ con ùa vào dường
như muốn xô đổ cây thông. Người lớn điềm tĩnh theo sau. Lũ
trẻ con dừng lại, lặng đi ngắm nghía cây thông, nhưng sau một
lát chúng lại vui cười ầm ĩ và bắt đầu nhảy vòng tròn xung
quanh gốc cây. Những đồ chơi dần dần bị lấy tuốt cả. Thông
ta tự hỏi : “Chúng làm gì thế này? Sắp có chuyện gì chả biết
được?”
Nến đã tàn và khi cháy gần hết người ta bèn tắt đi. Lúc ấy trẻ
con được phép phá cây Noel, chúng ùa vào làm các cành
thông gãy răng rắc. Nếu không được chôn chặt ắt là thông ta
đã đổ nhào.
Sau đó lũ trẻ con nhảy múa với những đồ chơi xinh đẹp của
chúng, chẳng đoái hoài gì đến thông nữa. Chỉ có mỗi bà vú già
đến nhìn ngó các cành, nhưng chỉ để tìm xem có cái kẹo hoặc
quả táo nào còn sót lại chăng.
- Kể cho chúng cháu nghe một chuyện! Kể cho chúng cháu
nghe một chuyện! - Bọn trẻ con vừa reo vừa kéo một người
thấp béo đến ngồi dưới gốc thông. Người ấy nói:
- Thế là chúng mình ngồi giữa cành lá xanh tươi và chắc thông
cũng thích. Nhưng chỉ kể một chuyện thôi nhé! Các cháu có
thích nghe chuyện Ivet Aval hay chuyện Klumpê Đumpê ngã
thang gác nhưng vẫn trèo được lên ngôi vua và được lấy công
chúa không?
Đứa thì kêu:
- Ivet Avet.
Đứa thì kêu :
- Klumpê Đumpê.
Chúng làm ồn lên. Riêng cây thông vẫn đứng im và tự hỏi:
- Họ không đếm xỉa gì đến mình nữa à? Không cần đến mình
nữa chắc?
Ông già kể chuyện Klumpê Đumpê, bọn trẻ con vừa vỗ tay vừa
la: “Nữa ! Nữa !” Chúng còn muốn nghe cả chuyện Ivet Avet,
nhưng chỉ được nghe có mỗi một chuyện Klumpê Đumpê.
Thông ta trầm lặng suy nghĩ, chim chóc trong rừng chưa bao
giờ kể cho nó nghe một chuyện nào giống như chuyện Klumpê
Đumpê bị ngã thang gác, nhưng vẫn lấy được công chúa,
Thông nghĩ thầm:
- Ừ phải! Ở đời này cũng có thế thật. Chuyện ông cụ kể chắc
là không ngoa, có vẻ thật lắm. Biết đâu đấy? Có thể mình cũng
sẽ rơi xuống cầu thang, để rồi sẽ lấy được một nàng công
chúa.
Nó khấp khởi mừng thầm và tưởng tượng đến ngày hôm sau
trên người nó sẽ lại mắc đầy nến, đồ chơi, giấy tráng kim và
hoa quả.
Nó tự nhủ:
- Đến mai mình sẽ không run nữa. Mình sẽ tràn trề hạnh phúc.
Đến mai mình sẽ lại được nghe chuyện Klumpê Đumpê và có
lẽ cả chuyện Ivet Avet nữa.
Đêm hôm ấy, nó lặng lẽ mơ màng.
Sáng ra, bọn hầu gái bước vào, thông ta hí hửng:
- A! Lại bắt đầu mở hội đây.
Nhưng không! Người ta khiêng nó ra khỏi phòng để đưa lên
một cái kho trên gác, quẳng vào một xó tối như bưng.
Thông nghĩ thầm:
- Thế này là thế nào? Đến chốn này thân mình sẽ ra sao nhỉ?
Lần này mình sẽ được nghe kể chuyện gì nhỉ?
Rồi nó dựa vào vách mà mơ màng.
Ngày tháng trôi qua, chẳng có ma nào trèo lên nhà kho và nếu
có người lên đến nơi cũng chỉ là để đem vứt vào đấy những
chiếc hòm lớn. Thông ta đành phải tin là mình đã bị quên hoàn
toàn.
Nó tự nhủ:
- Ngoài kia, đông đã đến nơi rồi. Đất đã cứng ra và phủ đầy
tuyết. Giờ thì người ta không đem trồng mình được nữa rồi.
Tất nhiên là mình phải ở đây đến tận mùa xuân. Tất cả đều
tuyệt mỹ và loài người cũng tốt thôi. Giá cái kho gớm ghiếc này
đỡ tối một chút thì hay quá! Chẳng có lấy một chú thỏ nào!
Trong rừng khi tuyết rơi và đàn thỏ chạy ngang qua thật là
vui… thế mà hồi đó mình lại đâm cáu khi chúng nhảy qua ngọn
mình. Chốn này quả là hoang vu đáng sợ.
- Chít ! Chít - Một con chuột nhắt vừa kêu vừa nhảy nhót đến
gần thông, rồi một con nữa theo sau, cả hai đều đánh hơi rồi
trèo lên cành thông. Chúng xuýt xoa:
- Rét đâu mà khiếp thế. Nếu không rét thì ở đây cũng sướng
đấy chứ, phải chăng bác thông già?
Thông đáp:
- Ta đâu đến nỗi già, còn có khối kẻ già hơn ta.
- Thế bác ở đâu đến đây? Bác biết gì nào? Hãy tả những danh
lam thắng cảnh trên trái đất cho chúng tôi nghe. Bác đã đi đến
những nơi đó chưa? Bác đã được đến cái chạn đựng đầy phó
mát trên các ngăn, có đùi lợn sấy lủng lẳng treo trên nóc, nơi
có thể khiêu vũ trên những cây nến làm bằng mỡ, nơi mà khi
vào thì gầy, khi ra thì béo nung núc không?
- Không, ta không biết nơi ấy. Nhưng ta biết cánh rừng có mặt
trời lấp lánh và chim muông ca hát.
Thông kể cho chuột nhắt nghe cuộc đời niên thiếu của mình.
Chưa bao giờ chúng từng được nghe một chuyện như vậy,
chúng dỏng cả tai lên, miệng nói:
- Bác biết đến là nhiều chuyện. Sao bác sướng thế?
- Ta mà sướng ư? Nói rồi thông ngẫm nghĩ về câu chuyện
mình vừa kể. Phải, suy cho cùng, hồi ấy quả có sướng thật.
Rồi thông kể đến chuyện đêm Noel, thân nó đầy những bánh
ngọt và nến.
Chuột nhắt trầm trồ:
- Trời, bác thông già, sao bác sướng thế?
Thông nói:
- Ta đã già đâu kia chứ! Người ta mới đem ta ở rừng về từ
mùa đông thôi mà. Ta vừa mới lớn lên mà họ đã tống ta vào
một cái thùng. Rõ thật là khó chịu.
Chuột nói:
- Bác kể chuyện hay quá đi mất!
Đêm sau, hai con chuột nhắt rủ thêm bốn con nữa đến để
nghe thông kể chuyện. Thông nói:
- Phải, hồi ấy quả có sướng thật, nhưng rồi lại cũng sẽ có
những ngày như vậy. Klumpê Đumpê ngã thang gác mà còn
lấy được một nàng công chúa. Rất có thể ta cũng sẽ vớ được
một nàng công chúa.
Nói rồi thông tưởng nhớ đến một cây phong xinh xắn trong
rừng mà nó tưởng tượng là một nàng công chúa thật.
Lũ chuột nhắt hỏi:
- Klumpê Đumpê là gì thế?
Thông ta kể lại câu chuyện không sót một chữ. Lũ chuột nhắt
thích quá, tưởng như muốn nhảy lên đến ngọn thông.
Đêm sau, chuột nhắt kéo đến đông hơn và đến chủ nhật lại có
thêm cả hai gã chuột chù, nhưng hai gã tuyên bố rằng câu
chuyện chả có gì lý thú, làm cho lũ chuột nhắt buồn xỉu. Vì thế
câu chuyện đối với chúng, từ đó trở đi, cũng kém phần lý thú.
Chuột chù hỏi:
- Bác chỉ biết có mỗi chuyện ấy thôi à?
- Ừ, chỉ có thế thôi – thông trả lời – đó là chính câu chuyện ta
được nghe kể trong buổi tối sung sướng nhất của đời ta,
nhưng lúc đó, ta không biết là sung sướng đến mức nào.
- Chuyện của bác thật chán ngấy! Thế bác không biết ở đâu
có mỡ miếng và nến làm bằng mỡ à? Bác không biết chuyện
nào nói về cái chạn đựng thức ăn à?
- Không ! Thông nói.
- Thế thì xin chào bác ! Nói rồi chuột chù kéo nhau về.
Lũ chuột nhắt cũng rút lui nốt.
Thông ta lẩm bẩm:
- Dẫu sao nhìn lũ chuột nhắt ngồi quây tròn quanh mình nghe
kể chuyện cũng thấy thú vị. Nhưng cảnh đó cũng chẳng còn.
Chỉ khi nào người ta lôi mình ra khỏi nơi này thì hạnh phúc mới
trở lại.
Bao giờ đến lúc ấy nhỉ?
Một buổi sáng đẹp trời, người ta đến dọn dẹp kho thóc, khuân
hòm đi và kéo cây thông ra khỏi xó nhà. Nó bị quăng xuống đất
hơi mạnh, nhưng liền đó có một người vác nó đem qua một
cầu thang sáng sủa.
- Đời lại vun vút lên rồi ! Thông nghĩ thầm khi được mang ra
sân và cảm thấy có gió mát và ánh nắng đầu xuân.
Thông mải nhìn các vật quanh mình đến nỗi quên cả bản thân
mình. Liền với cái sân có mảnh vườn đầy hoa nở. Hoa hồng
tươi thơm ngát rủ trên bờ rào, bồ đề đang ra hoa và chim nhạn
vừa bay vừa hót : kia – rơ – vi – rơ – vít.
- Giờ đây ta lại sắp được sống! - Thông thì thầm và vươn cành
ra. Than ôi ! Cành đã khô vàng. Người ta quẳng thông vào một
xó giữa đám cây tầm ma và cây gai. Ngôi sao bằng giấy vẫn
còn đính trên ngọn và lấp lánh ánh nắng.
Trong sân có vài đứa trẻ con hôm lễ Noel đã nhảy múa quanh
cây thông và thấy thông hôm ấy rất đẹp. Đứa bé nhất chạy lại
cầm lấy ngôi sao vàng óng, reo lên:
- Ồ, xem này ! Ngôi sao hãy còn đính trên cây thông Noel già
xấu xí này!
Nói rồi, nó dận giày lên cành thông gãy răng rắc.
Thông ta nhìn những đóa hoa đẹp và khu vườn xanh tươi mát
mẻ rồi lại nhìn cái thân mình. Nó muốn quay trở lại xó tối trong
kho thóc. Nó nghĩ đến thời thanh xuân của nó trong rừng, nghĩ
đến cái đêm Noel vui sướng và nghĩ đến những con chuột
nhắt thích nghe kể chuyện Klumpê Đumpê.
- Thế là hết ! Ai bảo lúc sướng lại chả biết đường mà sướng?
Một anh đầy tớ đến chặt cây ra từng mảnh, được một bó củi to
đem đun bếp. Người ta nghe thấy những tiếng thở dài và
những tiếng kêu thất thanh. Bọn trẻ con chạy lại đứng trước
ngọn lửa mà reo: “Phì ! phì !” nhưng những tiếng phì phì của
cây thông là những tiếng thở dài thực sự. Nó nghĩ đến những
ngày hè trong rừng, những đêm đông ngoài bầu trời khoáng
đãng, những sao lấp lánh trên trời. Nó nghĩ đến đêm Noel và
đến Klumpê Đumpê, câu chuyện độc nhất đã học được và kể
lại được.
Thế rồi, chẳng còn sót lại một tí gì của cây thông non nữa.
Lũ trẻ con lại chạy ra sân, đứa bé nhất còn đeo trên ngực ngôi
sao vàng mà thông đã được đeo trong cái tối sung sướng nhất
của đời nó.
Cái tối hôm ấy không còn nữa và câu chuyện của chúng ta
cũng hết như tất cả các câu chuyện trên đời này.